Πέμπτη 11 Φεβρουαρίου 2016

Τα Φυσιογνωμικά του Αριστοτέλη

Οι αρχαίοι Έλληνες, πρωτοπόροι στην επιστημονική άναζήτηση, έθεσαν τις βάσεις και της ανθρωπολογίας. Μία από τις σημαντικότερες μορφές της αρχαίας Ελληνικής φιλοσοφίας ήταν ο Αριστοτέλης. Στο έργο του Φυσιογνωμικά, που ακόμη και αν δεν έγραψε ο ίδιος απηχεί τις απόψεις του, ο φιλόσοφος αναλύει την συσχέτιση σωματικών και ψυχικών γνωρισμάτων. Ο Αριστοτέλης διακρίνει ότι υπάρχει ξεκάθαρη σύνδεση σώματος και ψυχικών γνωρισμάτων, με αποτέλεσμα να θεωρεί τα φυσιογνωμικά ως κάτι που μπορεί να δώσει πρακτικές πληροφορίες. Στην αρχαία εποχή φαίνεται ότι υπήρχαν αρκετοί φυσιογνωμιστές που εξασκούσαν την τέχνη αυτή, εδώ όμως ο Αριστοτέλης προσπαθεί να μελετήσει το ζήτημα επιστημονικά.

Αρχικά, ο Αριστοτέλης γράφει ότι τα ψυχικά χαρακτηριστικά δεν είναι ανεξάρτητα και ανεπηρέαστα από τις σωματικές διεργασίες, αλλά καθορίζονται από την κατάσταση του σώματος. Παρατηρώντας τα ζώα, δεν υπάρχει ποτέ ένα ζώο με την μορφή του ενός και την συμπεριφορά ενός άλλου: σώμα και συμπεριφορά...
πάνε μαζί. Μάλιστα, οι ειδικοί που ασχολούνται με την εκτροφή ζώων, μπορούν εύκολα βάσει της μορφής να διαλέξουν το κατάλληλο άλογο ή τον κατάλληλο σκύλο κάθε φορά. Αυτό σημαίνει ότι η μελέτη της φυσιογνωμίας μπορεί να δώσει αποτελέσματα.

Ο φιλόσοφος μας εξηγεί τον τρόπο προσέγγισης του ζητήματος στην αρχαία εποχή. Κάποιοι προσπαθούν να εξηγήσουν φυσιογνωμικά τους ανθρώπους προσδίδοντάς τους ιδιότητες από ζώα στα οποία κατά κάποιον τρόπο μοιάζουν. Άλλοι εστίασαν στις διαφορές μεταξύ των ανθρώπων, διαχωρίζοντας τις φυλές των ανθρώπων, όπως Αιγύπτιοι, Θράκες, Σκύθες και μελετώντας τις διαφορές τους. Μια τρίτη ομάδα φυσιογνωμιστών, προσπάθησαν να εξηγήσουν τις διαφορές βάσει των εκφράσεων του προσώπου που συνδέονται με τα διάφορα συναισθήματα.

Ο Αριστοτέλης κάνει την σημαντική παρατήρηση ότι ο φυσιογνωμιστής βασίζεται μόνο στα εξωτερικά εμφανισιακά γνωρίσματα, με συνέπεια να μην μπορεί να βγάλει συμπέρασμα για τις απόψεις ή για τις επιστημονικές γνώσεις του ατόμου. Ο φυσιογνωμιστής βγάζει συμπεράσματα μόνο για τα γενικά ψυχικά γνωρίσματα, αυτό δηλαδή που και εμείς επισημαίνουμε διαρκώς εδώ.

Οι φυσιογνωμιστές αναζητούν την σύνδεση μεταξύ του ψυχικού παράγοντα και του σωματικού. Αντλούν στοιχεία από τα εξής: κίνηση του σώματος, χρωματισμό δέρματος, μαλλιών, κτλ, έκφραση του προσώπου, μορφή των μαλλιών, μορφή του δέρματος, δομή των μυών, μορφολογία των μερών του σώματος, σωματοδομή εν γένει. Ο Αριστοτέλης, δηλαδή, μας παρουσιάζει μια σειρά από ανθρωπολογικά γνωρίσματα που πρέπει να εξετάζονται από τους φυσιογνωμιστές.

Βρίσκει ότι το ανοιχτό χρώμα δέρματος συνδέεται με έντονο χαρακτήρα. Εμμέσως, γίνεται η αναφορά για τους Ευρωπαίους. Οι κάτοικοι του βορρά είναι γενναίοι, ενώ οι κάτοικοι του νότου είναι δειλοί. Υποψιαζόμαστε ότι οι μεν συνδέονται με Νορδικούς, οι δε με Σαχάριους. Κάνει διάφορες άστοχες παρατηρήσεις προερχόμενες από ομοιότητες με τα ζώα, μια μέθοδο που μόλις πρωτύτερα δεν είχε θεωρήσει και ιδιαίτερα αξιόπιστη.

Νωθρές κινήσεις δείχνουν μαλθακό χαρακτήρα, ενώ γρήγορη κίνηση του σώματος δείχνει έντονο χαρακτήρα. Δεν θα ήταν παράξενο να είχε δει άφθονους νωθρούς Αλπικούς για να βγάλει το συμπέρασμα. Μια βαθιά και γεμάτη φωνή είναι δείγμα θάρρους, μια λεπτή και αδύναμη φωνή είναι δείγμα δειλίας.

Θάρρος υποδηλώνουν τα πυκνά μαλλιά, το στητό σώμα, τα μεγάλα και δυνατά οστά, πλευρά και άκρα, η επίπεδη κοιλιά, ανοιχτές πλάτες, μυώδες στήθος, ευρείς γοφοί και δυνατές γάμπες, σπινθηροβόλο βλέμμα, μάτια ούτε τελείως ανοιχτά, ούτε σαν σχισμές, με χρώμα δέρματος ανοιχτό, με μέτωπο ίσιο και όχι πλατύ. Περιγράφεται μάλλον κάποιος Μεσογειακός προς Κρομανοειδής φαινότυπος.

Δειλία υποδηλώνουν η απαλή τρίχα, το αποκλίνων μέτωπο, η νωθρότητα, οι παχιές γάμπες, το χλωμό χρώμα δέρματος, μάλλον τα βαριά βλέφαρα, τα αδύναμα άκρα, τα μικρά πόδια με αδύναμα χέρια, με αδύναμα πλευρά, το άκαμπτο σώμα με αναποφάσιστες, φοβισμένες κινήσεις και με μαζεμένο και βαριεστημένο βλέμμα. Τα περισσότερα στοιχεία ταυτίζονται με τους Αλπικούς, αλλά όχι όλα.

Έπειτα περιγράφονται τα γνωρίσματα ενός καλοσχηματισμένου σώματος που συνδέονται με έναν έντονο χαρακτήρα. Από την άλλη, ένας νωθρός χαρακτήρας συνδέεται με ένα πλατύ μέτωπο, με άδειο βλέμμα, λιπώδη άκρα και μέση, γνωρίσματα που πάνω-κάτω παραπέμπουν σε Αλπικούς.

Η αναίδεια συνδέεται με πολύ ανοιχτά μάτια, έχοντας κοκκινωπά βλέφαρα, μορφή σώματος όχι στητή, αλλά κάπως σκυφτή, γρήγορες κινήσεις, χρώμα δέρματος λίγο πιο σκούρο, με πρόσωπο με μαλακούς ιστούς. Λογικά περιγράφονται οι Αρμενοειδείς.

Ο καλός χαρακτήρας συνδέεται με αργό βηματισμό, αργή ομιλία, μαύρα μάτια σπινθηροβόλα, όχι τελείως ανοιχτά, ούτε σαν σχισμές. Έπειτα περιγράφεται ο ευδιάθετος και ο μελαγχολικός, ο οποίοις δεύτερος αναγνωρίζεται από το βαριά βλέφαρα, την μαλθακή σωματοδομή και το βαριεστημένο βάδισμα, δηλαδή φωτογραφίζεται ο Αλπικός τύπος.

Ο άνθρωπος με άγριο χαρακτήρα έχει στητό σώμα, μυώδη σωματοδομή και μεγάλες πλάτες, με άκρα μακρά και δυνατά, έχοντας έντονα γένια. Μάλλον Κρομανοειδείς μπορούμε να διακρίνουμε. Αυτοί που έχουν ευγενική φυσιογνωμία, έχουν καλοσχηματισμένο μυώδες σώμα. Γενικότερα, περιγράφονται πολλοί χαρακτήρες ανθρώπων και αναφέρονται επιγραμματικά κάποια γνωρίσματά τους.

Ο Αριστοτέλης διατυπώνει για άλλη μια φορά την άποψή του ότι ψυχή και σώμα είναι αλληλένδετα. Έπειτα επισημαίνει τις διαφορές ανδρών και γυναικών στα σωματικά και ψυχικά τους γνωρίσματα. Μπορείτε να δείτε τι άποψη είχε ο Αριστοτέλης για τις γυναίκες! Στη συνέχεια προσπαθεί να βγάλει συσχετίσεις μεταξύ γνωρισμάτων των διαφόρων ζώων και ψυχοσύνθεσης, τα οποία δεν μπορούν να θεωρηθούν αξιόπιστα. Μία περίπτωση που κάνει σαφή αναφορά σε συγκεκριμένους ανθρώπους, είναι όταν λέει ότι το σκούρο χρώμα, όπως έχουν οι Αιγύπτιοι και οι Αιθίοπες δείχνει δειλία, καθώς και το υπερβολικά λευκό χρώμα. Θάρρος δείχνει το ενδιάμεσο χρώμα δέρματος. Μια άλλη αναφορά είναι ότι τα έντονα σγουρά μαλλιά δείχνουν δειλία, όπως στους Αιθίοπες, ενώ τα ελαφρά κυματιστά μαλλιά δείχνουν τόλμη. Πάντως έμμεσα φαίνονται διάφορες προτιμήσεις του Αριστοτέλη, όπως ότι το πρόσωπο δεν πρέπει να είναι ούτε μακρύ, αλλά ούτε κοντό, καθώς και το σώμα πρέπει να έχει ούτε πολλές τρίχες, αλλά ούτε και ελάχιστες.

Τέλος, ο φιλόσοφος διαπιστώνει ότι τα πλέον κατάλληλα σημεία στα οποία πρέπει να εστιάσει ένας φυσιογνωμιστής είναι η περιοχή των ματιών, του μετώπου, του κεφαλιού, του προσώπου και έπειτα στο στήθος, στους ώμους και στα άκρα. Σε μέσες άκρες, είναι ακριβώς τα γνωρίσματα που χρησιμοποιούνται από τους ανθρωπολόγους σήμερα για την φυλετική ταξινόμηση.

Μερικές παρατηρήσεις είναι ότι πολύ συχνά αναφέρονται τα μαύρα μαλλιά και μάτια και ότι οι Κορίνθιοι και οι Λευκαδίτες παρουσιάζονται ως έχοντες μικρά και καλοσχηματισμένα σώματα. Εν γένει τα γνωρίσματα που περιγράφονται αντιστοιχούν περισσότερο σε Μεσογειακούς, ΚΜ και Αλπικούς.

Από ανθρωπολογικής πλευράς, μπορούμε να πούμε ότι αρκετές από τις παρατηρήσεις του Αριστοτέλη ταιριάζουν με τα ψυχικά γνωρίσματα που παρουσιάζουν συγκεκριμένοι φυλετικοί τύποι και μας δίνουν μια αίσθηση της φυλετικής ποικιλομορφίας που υπήρχε στην αρχαία Ελλάδα.

Αυτές οι παρατηρήσεις έγιναν σε μια πρώιμη εποχή. Ο επιστημονικός κλάδος της φυσικής ανθρωπολογίας αναπτύχθηκε χιλιετίες αργότερα. Πλέον, δεν έχουμε ανάγκη από φυσιογνωμιστές, καθώς η σύνδεση σωματικών και ψυχικών γνωρισμάτων έχει μελετηθεί από τους ανθρωπολόγους, υπό την μορφή των φυλετικών τύπων. Οι άνθρωποι ταξινομούνται σε φυλές, με συγκεκριμένα σωματικά και ψυχικά γνωρίσματα και μπορούμε εύκολα να βγάλουμε συμπεράσματα περί της σύνδεσης σωματικών γνωρισμάτων και συμπεριφορών.

20 σχόλια:

  1. Είναι αλήθεια ότι τα Αριστοτελικά γνωρίσματα που περιγράφουν ΚΜ ισχύουν εκ φύσεως. Από την άλλη βέβαια η μαλθακοποίηση στη Δύση έχει φτάσει σε βαθμό ένας Νορδικός να είναι τελείως φλούφλης ομοιάζοντας μάλιστα συχνά γυναίκα, ενώ ένας Ανατολικοευρωπαίος Αλπικός ή ένας Τούρκος Αρμενοειδής να δείχνει περισσότερο άνδρας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Περίεργο αυτό για το μέτωπο. Οι περισσότεροι μαχητές και κρομανοειδείς έχουνε ένα σχετικά πλατύ μέτωπο. Ένα ίσιο μέτωπο σε άνδρες χαρακτηρίζεται κυρίως από ανύπαρκτη κορυφογραμμή των φρυδιών, το οποίο σχετίζεται με χαμηλή τεστοστερόνη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. σχετικά πλατύ και αποκλίνων

      Διαγραφή
    2. Πράγματι, το υπερόφρυο τόξο σχετίζεται άμεσα με την ορμόνη τεστοστερόνη (επιθετικότητα - μυική ανάπτυξη) καθώς ΚΑΙ με την αυξητική ορμόνη, που είναι παρούσα σε κρομανομορφικά άτομα. Εικάζω ότι τα έντονα κεκλιμένα μέτωπα εμφανίζονται περισσότερο σε Αρμενοειδείς πληθυσμούς κάτι που ταιριάζει και με τη περιγραφή του Αριστοτέλη για τη δειλία που χαρακτηρίζει τη συγκεκριμένη φυλετική ομάδα.

      Διαγραφή
    3. Πέρα απ'αυτό, οι άνδρες έχουνε γενικότερα πιο κεκλιμένο μέτωπο από τις γυναίκες.

      Ακόμα, η τεστοστερόνη κάνει το μέτωπο πιο ψηλό και πλατύ. Κοντό και στενό μέτωπο έχουνε συνήθως υπάνθρωποι όπως δραβίδες και άραβες.

      Διαγραφή
  3. Οι Νότιοι Μεσογειακοί (saharids)που αναφέρονται σε κάποιο άρθρο σας ,είναι μεσογειακοί που απλά ζουν στη Βόρεια Αφρική ή δεν έχουν καμία σχέση με τον Ευρωπαίο Μεσογειακό;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. H διανόηση, ο στοχασμός, η οργάνωση μιας κοινωνίας, ο πολιτισμός θέλουν ανθρώπους ράθυμους σαν τους Αλπικούς οι οποίοι γίνονται γενναίοι μόνο όταν υπάρχει κάποια ιδέα υπέρτατη, κάποιο ιδανικό όπως είναι η πατρίδα, για να το υπερασπίσουν, δεν είναι τυχαίο το ότι Αλπικός ήταν ο Σωκράτης και βασικά σχεδόν όλοι οι Ίωνες. Ο Αλπικός Ιταλός στρατιώτης στον πόλεμο του 1940 δεν έβρισκε κάποιο ιδανικό για να επιδείξει γενναιότητα, αντίθετα ο Έλληνας Αλπικός στρατιώτης πολεμούσε παλικαρίσια και με βεβαιότητα ότι θα τους πετάξουμε στην θάλασσα επειδή για αυτόν υπήρχε το ιδανικό της ελεύθερης πατρίδας

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Οι Ίωνες ήταν κυρίως Μεσογειακό φύλο

      Διαγραφή
    2. Τα πρόσωπα των Ιώνων φιλοσόφων και δραματουργών σε Αλπικούς παραπέμπουν κυρίως με βάση αυτά που μαθαίνουμε σε αυτό το blog

      Διαγραφή
    3. Ο Πλάτων ήταν κρομανοειδής, όπως ΚΜ επιρροή είχε και ο Σωκράτης (παρότι αλπικός κατά κύριο λόγο).
      Από εκεί και πέρα, οι Αθηναίοι δεν ήταν ομοιογενής πληθυσμός, παρά τη γενικότερη μεσογειακή τους εικόνα, υπάρχει σαφής επιρροή και αλπικών και διναρικών.
      Αντί λοιπόν να μιλάτε για "Ίωνες" γενικότερα, καλύτερα να μιλάτε για Αθηναίους, εφόσον τα πιο πολλά από τα πρόσωπα που αναφέρετε είχαν όλοι σχέση με την πόλη. Αν πάλι, επιμένετε στους Ίωνες κι αφού εξαιρέσουμε άτομα (όπως τον Γοργία που μάλλον ήταν δωρικής καταγωγής Συρακούσιος), τότε τα κοινά μεσογειακά χαρακτηριστικά όλων δεν αφήνουν πολλά περιθώρια για συμπεράσματα.

      Τέλος, πραγματικά μου κάνει εντύπωση πως βλέπετε αλπικά χαρακτηριστικά σε ορισμένες από τις προτομές που αναφέρετε, καθώς όλοι από εκεί έχουμε μια εικόνα για τα πρόσωπα αυτά. Αφήνετε την υπόνοια, πως περισσότερο ΘΕΛΕΤΕ να τα βλέπετε με αυτό τον τρόπο.

      Διαγραφή
    4. Σύμφωνα με αυτά που καταλαβαίνεις, έπρεπε να γράψεις. Γιατί κάθε άλλο παρά αυτό αναφέρεται στο ιστολόγιο. Εκτός κι αν διαβάζουμε διαφορετικά.
      Από εκεί και πέρα, σαφώς κι το κοινό των περισσοτέρων που αναφέρεις είναι ο κατά βάση μεσογειακός τους φαινότυπος. Δηλαδή, εκείνων που μπορούμε να δούμε την προτομή. Γιατί με μια γρήγορη ματιά δεν βρήκα προτομή για τον Διογένη και τον Λεύκιππο.

      Διαγραφή
    5. Ανώνυμε ο Πλάτων και ο Σωκράτης από το ίδιο το ιστολόγιο ταξινομήθησαν ως Αλπικοί.

      Διαγραφή
    6. Γενικότερα, από τις προτομές δύσκολα κάποιος μπορεί να διακρίνει με επάρκεια βραχυκεφαλία ή δολιχοκεφαλία. Διότι ο ΚΔ είναι ζήτημα όχι μόνο του πόσο μεγάλο προσωπικό δείκτη έχει κάποιος αλλά και του γενικότερου μήκους του κεφαλιού από το μεσόφρυο ως το ινίο. Κάτι που δύσκολα απεικονίζουν οι προτομές.
      Από εκεί και πέρα, θυμάμαι πως το ζήτημα της ταξινόμησης του Πλάτωνα είχε αφεθεί ανοιχτό, καθώς η προτομή του έχει μεγάλο μεν πρόσωπο, αλλά κι έντονα γωνιώδες. Ακόμα κι αν δεχθούμε κάποια χαρακτηριστικά που υποδηλώνουν αλπική επιρροή, στα ίδια ακριβώς σημεία υπάρχει και η κρομανοειδής. Στο όλο ζήτημα θα προσθέσω πως ο Πλάτων, ήταν διακεκριμένος παλαιστής κι από εκεί κέρδισε το ψευδώνυμό του (το πραγματικό του όνομα ήταν Αριστοκλής), γεγονός που αν συνδυαστεί με τα παραπάνω δίνει πολύ συγκεκριμένη απάντηση.
      Ακόμα και το οικογενειακό του περιβάλλον, που υποδηλώνει την την καταγωγή του (από τον βασιλιά Κόδρο ο πατέρας του, από τον Σόλωνα η μητέρα του) δεν "δείχνει" πως κάποιος πρόγονός του ήταν αλπικός. Βέβαια, αυτό το τελευταίο είναι απλά ένα στοιχείο κι όχι δεδομένο.

      Τώρα εις ότι αφορά τον Σωκράτη, οι προτομές του έχουν ξεκάθαρα αλπικά χαρακτηριστικά, όπως στρογγυλό πρόσωπο, μεσσορινία με κοίλο σχήμα, πάχος χειλέων κλπ. Αλλά και πάλι, το εξογκωμένο του υπερόφρυο τόξο, υποδηλώνει ΚΜ επιρροή. Γενικότερα, η ταξινόμηση του φαινοτύπου του του συγκεκριμένου φιλοσόφου μέσα από τις προτομές, έχει γίνει πάρα πολλές φορές. Έχουν μάλιστα διαπιστώσει ακόμα και το ότι η επιρροή αυτή οφείλεται συγκεκριμένα τον borreby ΚΜ φαινότυπο. Ομοίως κι ο Σωκράτης ήταν αθλητής (παγκάτιο) και διακεκριμένος αξιωματικός.

      Παπαδόπουλε, η κοινωνία των Αθηναίων ήταν επίσης στρατικοποιημένη κι αριστοκρατική. Μάλιστα οι αριστοκρατίες της Αθήνας ήταν πολύ πιο στιβαρές και με πολύ μεγαλύτερη επιρροή από ότι των Σπαρτιατών. Το ότι δεν είχαν το ίδιο πολίτευμα, δεν σημαίνει και πολλά.

      Διαγραφή


    7. To ότι ήταν στρατικοποιημένη η κοινωνία των Αθηνών είναι απολύτως φυσιολογικό σε μια εποχή που σε καταλάμβαναν ξένοι στρατοί χωρίς να το πάρεις χαμπάρι, χώρια του ότι η Αθήνα ηγεμόνευε, τί περίμενες να ήταν; Ξέφραγο αμπέλι; Ή νομίζεις ότι οι σημερινές χώρες όπου υπάρχουν Αλπικοί δεν έχουν ισχυρό στρατό; Είχαν διαφορετικό πολίτευμα διότι είχαν διαφορετικό τρόπο και ρυθμό ζωής, συνήθειες και αντιλήψεις, σε ποιους από όλους τους ανθρωπολογικούς τύπους νομίζεις ότι προσιδιάζει το να κάθονται άνθρωποι και να παρακολουθούν θέατρο ώρες ατέλειωτες και ημέρες;

      Διαγραφή
  5. Καλό είναι να μην συγχέουμε το μεγάλο μέτωπο λόγω σχήματος κρανίου με το μεγάλο μέτωπο λόγω της γραμμής του τριχωτού της κεφαλής.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Ερώτηση προς ιστολόγιο και όποιον άλλο θέλει να απαντήσει
    Με βάση αυτές τις δυο φωτογραφίες ο εικονιζόμενος είναι δολιχοκέφαλος ή βραχυκέφαλος;
    http://postimg.org/image/dhwd4wd9d/
    http://postimg.org/image/4tppmzayh/

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Κανονικά μετράς μέγιστο μήκος και πλάτος κεφαλιού για αξιόπιστη ταξινόμηση. Ο εικονιζόμενος (γνώμη μου πάντα) τείνει για μεσοκέφαλο Κρομανοειδή με κάποια μεσογειακά στοιχεία.

      Διαγραφή
    2. Ναι έχει δίκιο ο Κουργκάν. Μεσοκέφαλος κυρίως. ΚΜ με ίσως Μεσογειακό ή κάτι το αλπικό μάλλον.

      Διαγραφή
    3. Μεσοκέφαλος προς δόλιχοκέφαλος, θα έλεγα.

      Διαγραφή
  7. Ρε συ Ανώνυμε 4:45 μ.μ.
    Ψάχνεις να βρεις αν ο Σωκράτης είχε ΚΜ επίδραση για να αποδείξεις τι;
    'Aντε να δεχθούμε ότι είχε.Μα όπως πολύ σωστά επισήμανες και εσύ , ήταν κυρίως Αλπικός ,'άρα Αλπικός ταξινομείται.Δεν καταλαβαίνω το σκεπτικό σου...

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Οι διαχειριστές του ιστολογίου δεν φέρουν καμία ευθύνη για τα σχόλια των αναγνωστών τους.